اسباب نزول در تفسیر طبری

 بررسى و نقد جایگاه و نقش اسباب نزول در تفسیر »جامع البیان عن تأویل آى القرآن« اثر محمد بن جریر طبرى (310 ه .ق.( است. یکى از ویژگى‌هاى این تفسیر، بهره‌گیرى گسترده از اسباب نزول است. هر چند طبرى درباره اهمیّت اسباب نزول سخن نگفته، امّا تفسیر او نشان از تأثیر پذیرى بسیار از اسباب نزول دارد. این تأثیر پذیرى گسترده، از یک سو، به جهت اعتماد طبرى بر نقلها و احادیث است و از سوى دیگر به جهت حجّیت قول صحابه و تابعین در نزد اوست. هر چند تفسیر طبرى نقلى است، امّا او در مواردى چون نبود روایات تفسیرى یا ناسازگارى روایات، از عقل بهره مى‌گیرد. از دیدگاه وى، ملاک، عموم آیه است نه خصوص سبب نزول. شیوه طبرى، در نقل اسباب نزول به صورت گزارشى بوده و از 259 مورد سبب نزول تنها در 17 مورد به تحلیل و بررسى پرداخته است. او در نقل روایات تقریباً در تمام موارد، سلسله سند روایات را ذکر مى‌کند، گرچه از نظر اعتبار و عدم اعتبار راوى در سلسله سند روایات دقت و حساسیّت ندارد. از سوى دیگر، سعى وافر در استقصاى اسباب نزول داشته و تقریباً تمامى اقوالى را که به آنها دست یافته گزارش کرده و طرق گوناگون هر یک را باز گفته است. ظاهر آیه، سیاق آیه، خبر قاطع، و عقل از جمله ملاکهاى طبرى در نقد و ترجیح یک سبب نزول بر نقلهاى دیگر است.  علاوه بر آن، تعصبات مذهبى و باورهاى طبرى بر نقل اسباب نزول آیات تأثیر گذاشته به طوریکه از بیان اسباب نزول مربوط به اهل بیت (ع) خوددارى کرده است.